Fransız filozof Simone Weil “Kişi ve Kutsal”da hak kavramını odağına alıyor, kişinin fizikî görünüşüne ve fikirlerine bakılmadan kutsal olduğunu belirtiyor. Weil, insanların yüreğinin derinliklerinde, maruz kalınan ve şahit olunan onca cürüme karşın, ona kötülük değil de uygunluk yapılacağına dair yenilmez bir beklenti bulunduğunu söylüyor: “Her beşerde kutsal olan, her şeyden evvel işte budur.”
Bir beşerde kişiliği, farklılığı ve görünüşü hariç her şey kutsal ve kutsallık saf güzellikten geçiyor… VakıfBank Kültür Yayınları’ndan (VBKY) çıkan “Kişi ve Kutsal” isimli kitapta bu kanıyı geliştiren Fransız müellif Simone Weil, 20’nci yüzyılın en genç filozofları ortasında anılıyor. 1942’de işgal altındaki Fransız toplumunun acıları karşısında vefat orucuna başlayan Weil, bir sonraki sene tüberkülozdan ömrünü yitiriyor; hayatını kaybetmesinin akabinde yayınlanan yapıtlarıyla ölümsüzleşiyor. Weil’in ömrünün son yılında Londra’da kaleme aldığı, Türkçe’de birinci sefer yayımlanan “Kişi ve Kutsal” da bu türlü bir eser. Muharririn niyet dünyasının, deneme çeşidindeki bu kitapla enine uzunluğuna aktarıldığını söylemek mümkün.
Kişiliğiniz beni ilgilendirmiyor
Weil, “Beni ilgilendirmiyorsunuz” cümlesinin, bir insanın gaddarlık yapmadan ve adaleti yaralamadan öbür bir beşere yöneltemeyeceğini belirterek başladığı kitabında, “Kişiliğiniz beni ilgilendirmiyor” cümlesinin ise yakın dostlar ortasında sevgi dolu bir sohbette, o dostluktaki en hassas noktayı incitmeksizin kullanılabileceğinin altını çiziyor. Weil şöyle devam ediyor: “Aynı formda, biri kendini küçük düşürmeden şunu söyleyebilir: ‘Benim kişiliğim değerli değil’ lakin ‘Ben kıymetli değilim’ diyemez. Kişiselcilik diye bilinen çağdaş niyet akımının kelam dağarcığının yanlışlı olduğunun bir ispatı bu.”
Asla ziyan veremem
Kitapta kişi kavramının şartsız eleştirisini yapan Weil, öncelikle kişiyi kutsaldan radikal biçimde ayırıyor: “İşte sokaktan geçen biri; uzun kolları, mavi gözleri, bihaber olduğum ancak tahminen de basmakalıp fikirlerin geçtiği bir zihni var. Onda benim için kutsal olan ne kişiliği ne de insani kişilik. Kutsal olan kendisidir. Onun tamamı. Kollar, gözler, fikirler, her şey.” Weil kutsal olana, yaşanılan tüm aksiliklere karşın, karşı taraftan beklenen uygunlukla ulaşılabileceğini tabir ediyor: “Bebeklikten mezara kadar, her insan evladının yüreğinin derinliklerinde, işlenen, maruz kalınan ve şahit olunan onca cürümün tecrübesine karşın, ona kötülük değil de yeterlilik yapılacağına dair yenilmez bir beklenti vardır. Her beşerde kutsal olan, her şeyden evvel işte budur. Uygun, kutsal olanın tek kaynağıdır. Uygundan ve uyguna dair olandan öbür kutsal yoktur.”
Hak, kuvvete nazaran değişir
Kitapta, hak ve kişilik kavramlarının yetersiz olduğunu lisana getiren ve bunu geliştirdiği niyetin temeline yerleştiren Weil, bunların insan hakları teorisinde berbat bir biçimde birleştiğini söylüyor. Zira Weil’e nazaran, hak/hukuk kavramı sırf ‘bölmeye, değiş tokuşa ve niceliğe’ değil, her şeyden evvel kuvvete bağlı olarak yeniliğini koruyor. Hakkın sadece talep tonuyla savunulduğunu belirten Weil, “Dünyaya 1789’da tanıtılan hak kavramı, özündeki yetersizlikten ötürü, ona atfedilen fonksiyonu yerine getirmekten acizdi. İnsani kişilik haklarından bahsederken yetersiz iki kavramı bir ortaya getirmek bizi pek uzağa götürmez” kelamlarını kaydediyor.
“Kişi ve Kutsal”, hak kavramı ekseninde kişiyi kutsal kavramından ayıran, her beşerde kutsal sayılanın, tüm kötülüklere karşın karşıdan beklenen güzellik olduğunu vurgulayan felsefi bir deneme.
Künye
Eser İsmi: Kişi ve Kutsal
Müellif: Simone Weil
Sayfa sayısı: 72
Fiyatı: 15 TL
Bir yanıt bırakın