İz bırakan Cumhuriyet Bayanları

Mustafa Kemal Atatürk, bayanların Kurtuluş Savaşı sırasında vermiş olduğu çabayı görmüş, bayanlara olan inancını şu kelamlarıyla de açıklamıştı: “Ey kahraman Türk bayanı, sen yerde sürüklenmeye değil, omuzlar üzerinde göklere yükselmeye layıksın.”

 

1. Halide Edip Adıvar (1884 – 1964)

Türkiye’de ekseriyetle “roman yazarı” olarak bilinir. Halbuki yakın tarihimizde yaşanılan büyük dönüşüm periyotlarında hem rol almış hem o devirlerin kitaplarını yazmıştır. Ulusal Uğraş fikrinin doğup gelişmesinde rolü değerlidir. Ünlü Sultanahmet Mitingi’nin ateşli hatibidir.​ Velhasıl tam bir Cumhuriyet Bayanı olan Halide Edip Adıvar 1964 yılında vefat etmiştir.
 

1. Fahrelnissa Zeid (1901 – 1991)

1901 yılında Sadrazam Cevat Paşa’nın yeğeni olarak Büyükada’da doğar. “Halikarnas Balıkçısı” lakabıyla tanınan muharrir Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın kardeşi olan Fahrelnissa Zeid, Türkiye’nin birinci bayan ressamlarındandır. 1976 yılında Amman’a yerleşen sanatçı, kendi ismini taşıyan bir sanat enstitüsü kurar ve 1991’de Amman’da hayata veda eder.​
 

•  Sabiha Gökçen (1913 – 2001)

12 yaşında Atatürk tarafından evlatlık edinilen Sabiha Gökçen, Üsküdar Kız Meslek Lisesi’ni bitirdikten sonra Türk Hava Kurumu’nun Havacılık Okulu’na girdi. 1934’teki Soyadı Kanunu’yla birlikte Atatürk tarafından kendisine “Gökçen” soyadı verildi. Dünyanın birinci savaş pilotu olarak bilinir. 32 muharebe uçuşuyla birlikte toplam 8 bin saat civarında uçuş gerçekleştiren Gökçen, Cumhuriyet’in en tartışmalı askeri operasyonları ortasında gösterilen Dersim Harekatı’na da katılmıştı.
 

1. Refet Angın (1915 – 2010)

Türkiye’nin birinci öğretmenlerindendir. Birinci Öğretmenler Günü’nde yılın öğretmeni seçilen, 1982’de emekli olana kadar pek çok okulda öğretmen, müdür yardımcısı ve okul müdürü olarak eğitim veren Refet Angın, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin birinci bayan öğretmenlerinden olarak 90 yaşında verdiği bir söyleşide, “Atatürk’e karşı vazifemi yerine getirmiş olabilmeyi istiyorum” diyordu.
 

1. Mevhibe İnönü ( 1916 – 1973)

Mevhibe İnönü, Cumhuriyet’in Hanımefendisi’ydi. İsmet İnönü ile 57 yıllık memnun bir evlilik yaşadı. Sevgi dolu bir anne ve sempatik bir büyükanne olarak 1992 yılında vefat ettiğinde gerisinde unutulmayacak bir isim, pek çok anı, doküman, mektup ve titizlikle sakladığı özel eşyalarını bıraktı. Bunların ortasında yıllarca Türk bayanının şıklığını yansıtmış giysileri kıymetli bir yer tutuyordu.
 

1. Müzeyyen Senar (1918 – 2015)

Müzik eğitimine Anadolu Musiki Cemiyeti’nde başladı. Güçlü sesi, ustaların dikkatini çekti. Sadettin Kaynak, Selahattin Pınar üzere üstatlardan dersler aldı. Kısa müddette şöhret oldu. O denli ki Mustafa Kemal bile onu sahnede dinledi. “Türk Sanat Müziği” denince akla gelen birinci isimlerden biri daima o oldu.
 

1. Mualla Eyuboğlu  (1919 – 2009)

​
Türkiye’nin birinci bayan mimarlarındandır. Hoş Sanatlar Akademisi’ni bitirdikten sonra “Köy Enstitüleri” denilen eğitim seferberlerine katılmıştır. Bir Anadolu aşığı olarak, yün şalvarı ve postallarıyla yirmiden fazla Köy Enstitüsü’nün kuruluşunda çalışmıştır.
 

1. Adalet Ağaoğlu (1929 – 2020)

Türk edebiyatının yaşayan en değerli yazarılarından biri. Tam bir Cumhuriyet kızı olan Adalet Ağaoğlu, kıymetli bir oyun müellifi, büyük bir romancıdır. Toplumsal vicdanı güçlü, entelektüel bir kişidir. 1973’te birinci romanı “Ölmeye Yatmak” ile edebiyatımızda fırtınalar estirmiştir. Çağdaş Türk edebiyatının kıymetli kalemlerinden Adalet Ağaoğlu, 14 Temmuz 2020’de 90 yaşında hayata veda etti.
 

1. Türkan Saylan (1935 – 2009)

Profesör Hekim Türkan Saylan 74 yıllık ömrünün çok büyük kısmını daima, oburlarının uygunluğu için koşuşturmakla geçirdi. 1968’de İstanbul Tıp Fakültesi’nde dermatoloji kısmında başasistanlığa başladı. 1971’den itibaren burs kazanarak gittiği İngiltere’de ve Fransa’da ileri eğitim gördü. İhtisas alanı, Türkiye’de cüzam diye anılan lepra hastalığıydı. O hastalığa karşı gayretin ön saflarında çalıştı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin Lepra Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin yöneticisi oldu. Cüzamla Savaş Derneği’ni ve Vakfı’nı kurdu. Derneğin emeli, şöyle belirlenmişti: “Atatürk unsur ve ihtilallerini korumak, geliştirmek, çağdaş eğitim yoluyla çağdaş insan ve çağdaş topluma ulaşmak…”
 

1. İdil Biret (1941 – …)

1971 yılından beri devlet sanatçısıdır. 1948 yılında, şimdi yedi yaşındayken, 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Biret’in yurt dışında eğitim alması için TBMM’ye bir teklif sundu. “Harika Çocuklar Yasası” olarak İdil Biret için özel olarak çıkartılan bu yasa sonucunda eğitimi için ailesiyle birlikte Paris Konservatuarı’na gönderilen Biret, burada 20. yüzyılın kıymetli pedagoglarından Nadia Boulanger ile çalıştı. Sekiz yaşında Paris Radyosu’nda birinci konserini verdi. Sanatçı, şu anda 78 yaşında.