“Ergenlik” deyip geçiyoruz da ergenliğin de kendi içinde de ayrıldığını biliyor muyuz? Çocukluktan çıkıp yetişkinliğe yanlışsız ilerlerken, süratli bir bedensel, ruhsal ve toplumsal değişimden geçerken farklı farklı evrelerden geçiyor. Tüm bu periyot boyunca çocuklar genel olarak hudutlu, aklı havada ve asi üzere görünse de aslında her evrede farklı değişimler ve dönüşümler yaşıyorlar.
Erken ergenlik ya da buluğ çağı denilen periyot, orta ergenlik ve son ergenlik ya da geç ergenlik devri olarak isimlendirilen bu periyotları kesin çizgilerle ayırmak, kesin yaşlar belirtmek pek mümkün değil. Fakat muhakkak yaş aralıkları belirtmek mümkün elbette;
- Erken ergenlik: Kızlarda ortalama 10 – 13, erkeklerde 13 – 15
- Orta ergenlik: Ortalama 13 – 15 yaşlarından 17 yaşa kadar
- Geç ergenlik: Ortalama 18'den 20'li yaşların başlarına kadar olan devir
Clemson Üniversitesinde Akademik İlgiler ve Araştırmalar dekan yardımcılığı vazifesini yürüten David E. Barett’ın hususla ilgili yazdığı kitabın(1) tanıtım yazısında şöyle diyor Barett: “Öğretmenlik mesleğini seçen öğrencilerime verdiğim bir derste onlardan 11-13, 14-16 ve 17-19 yaşlarındaki hallerini, o periyotta onlar için değerli olan, bugünlerini etkileyen olayları hatırlamalarını istedim. 20 ile 40 yaş ortasında öğrencilerin bulunduğu sınıfta verilen karşılıklar çoklukla benzeriydi. Erken ergenlik devrinde genelde taşınma, okul değişimi, arkadaş değişimi üzere anılar öne çıkıyordu. Orta ergenlik periyodunda şahsî muvaffakiyetlerini ve başarısızlıklarını hatırladılar. Geç ergenlik periyodu için ise toplumun kıymetlerine uygun örnekler verdiler. Bunun sebebi farklı evrelerde farklı duygusal evrelerden geçiyor olmalarıydı. Erken ergenlikte gencin asıl tasası ‘ait olma’dır. Orta ergenlik devrinde ‘özgün ve biricik’ olmak değer kazanır, geç ergenlikte ise ‘öz değer’.”
Barett’ın bu satırları bana şunu hatırlattı: gencin neler yaşadığını anlamak ve yanlışsız dayanağı vermek istiyorsak onun fizikî ve duygusal olarak nasıl süreçlerden geçtiğini bilmeliyiz. Koçluğu yaptığım öğrencilerle koç-öğrenci bağımızı bile, öğrencinin hangi evrede olduğu şekillendiriyor.
Erken Ergenlik ya da “arkadaşlarım olmadan asla” devri
Duygusal özellikler:
- Kişilik çatışmaları yaşar
- Huysuzdur
- Sesini, ses tonunu ve sözleri daha ustalıkla kullanır, kelam dalaşlarına girer
- Fakat yeniden de hislerini kelamlı tabir yerine, davranışla göstermeyi tercih eder
- Yakın arkadaşlar değer kazanır
- Anne-babaya kaba davranır, hatta küçümser, eleştirir
- Çocukça davranışlar sergileyebilir
- Arkadaş kümesi ile tıpkı şeylerle ilgilenir, birebir müziği dinler, tıpkı biçim giyinir
- Karşı cinsle ilgisinde utangaç ve utangaçtır.
- Mahremiyet kıymet kazanır
Bilişsel gelişim:
- Hangi mesleği seçeceği ile ilgili bir fikir oluşturur
- Yakın gelecek için planlar yapmaya başlar
- Soyut düşünebilmeye başlamıştır
Fizikî değişim:
- Uzunluğu uzar, kilo alır
- Bedende ve yüzde tüylenme başlar
- Beden daha çok terler
- Saçlar yağlanır
- Cinsel uzuvlarda değişim yaşanır
- Ses kalınlaşır, değişir
Biz nasıl davranmalıyız?
Mümkün olduğunca çatışmalardan kaçınmalı, mahremiyetine ve kişiliğine hürmet duyduğumuzu davranışlarımızla da göstermeliyiz. Arkadaşlarıyla ilgilerini desteklemeli, öz bedelini oluşturduğu bu periyotta kendisinden hoşnut bir birey olabilmesi için eleştirmekten fazla onu olduğu haliyle sevdiğimizi tabir etmeliyiz.
Orta Ergenlik ya da “ben ben ben” devri
Duygusal özellikler
- Kendisini çok uygun tanımaz, ya olduğundan daha düzgün ya da daha makûs bir yerde konumlandırır
- Anne-babasının kendisine çok karıştığını düşünür
- Görünüşüne çok ehemmiyet verir
- Anne-babası ile bağı azalmıştır
- Yeni arkadaşlar edinmeye isteklidir
- Karşı cinse alımlı gelmeyi önemser, flört periyodu başlar
- Aşık olmak, tutku üzere hisleri tecrübeler
Bilişsel gelişim
- İlgi alanları oluşmuştur
- Yaratıcılığını kullanabileceği ya da deşarj olabileceği aktivitelere yönelir.
Fizikî değişim
- Uzunluğu uzamaya ve kilosu artmaya devam eder
- Beden daha çok terler
- Saç ve deri daha çok yağlanır
Biz nasıl davranmalıyız?
Bir birey olarak fikrini almalı, fikirlerine paha vermeliyiz. İlgi alanlarını ve seçimlerini desteklemeliyiz. Karşı cinsle ilgisi konusunda, onun isteği doğrultusunda, bilinçlendirmeliyiz.
Geç Ergenlik ya da “bu toplumda ben de varım” devri
Duygusal özellikler
- Kişiliği oturmaya başlamıştır
- Fikirlerini sözel olarak söz edebilir
- Mizah duygusu gelişmiştir
- İlgi alanları oturmaya başlar
- Duygusal iniş çıkışı tertibe girmeye başlar
- Yaptığı işlerden gurur duymaya, yaptıklarının sorumluluğunu almaya başlar
- Etrafını de önemser
- Daha önemli münasebetlere girer
- Özgüveni daha gelişmiştir
Bilişsel gelişim
- Muhakkak bir çalışma disiplini oluşturur
- Geleceği konusunda daha net fikirlere sahiptir
- Maksatlar koyup aksiyona geçebilir
Fizikî değişim
- Birçok kız fizikî gelişimini tamamlamıştır
- Erkeklerde uzunluk uzamaya, kaslar gelişmeye, beden tüylenmeye devam edebilir.,
Biz nasıl davranmalıyız?
Geleceği hakkındaki niyetleri hakkında sohbet edebilir, dayanak beklediği durumlarda onu fikirlerine müdahale etmeden lakin kararlarının artılarını ve eksilerini belirterek yardımcı olabiliriz. Unutmayın ergenler, çocuğun büyüğü yetişkinin küçüğü değildir.
Kaynaklar:
Elgiz Henden kimdir?
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunu olan Elgiz Henden, 8 yıl akademisyenlik, 12 yıl öğretmenlik ve eğitmenlik hayatında öğrencilerine nasıl daha yararlı olurum arayışıyla farklı eğitimler almış ve gençlere, öğrencilere koçluk yapmaya başlamıştır.
2007'den beri eğitim kurumlarının koçluk gereksinimlerini karşılamak için eğitimler vermektedir. 2012-2014 devrinde Memleketler arası Koçluk Federasyonu (ICF)'in Türkiye şubesinde idare heyeti üyeliği yapmıştır. ICF'in onayladığı “Eğitim ve Öğrenci Koçluğu”, “Dikkat Eksikliği Hiperaktivete Koçluğu” “Anne Baba Koçluğu” sertifika programları düzenlemektedir.
Öğrencileriyle birlikte yazdığı “Başarabilirim Çünkü” isimli kitabın müellifidir.
Son periyotta “kendine güvenen ergenler ve onları özgür bırakan anne babaların olduğu bir dünya” yaratmak için gençlere koçluk yapmakta, anne babalara ve öğretmenlere eğitimler ve seminerler vermektedir.
Bir yanıt bırakın