İnsan kendini ve yaşadıklarını anlamlandırmaya çalışır. Bu anlamlandırma sürecinde ebeveynler mercek altındadır doğal olarak. İnsan, ebeveyniyle geçmişte kalanlar için değil yalnızca, bugün de devam etmekte olan ilgilerini sorgular, yolunda gitmeyen bağları için bazen onları, bazen kendini cürümler, affetmeye, affedilmeye çalışır. Sevgiler, öfkeler, kırmalar, onarmalar biçiminde devam eder hayat sarmalı…
Bu yazının emeli; anneler ve kızları ortasındaki bağlantıyı ve bu ilgi içindeki mümkün meseleleri kısaca irdelemek olacak.
Anne bir bebek için evvel her şey manasına gelir. Yani hem kendini hem dünyayı onun üzerinden tanımladığı varlık. Hem obje hem de tüm etraf. Bu his bazen ülkü, tam, eksiksiz olma zorlantısını, daima yanılgı yapıyor ya da yapacak olma tasasını beraberinde getirebiliyor anneye. Halbuki şu da bilinen bir gerçektir ki, ülkü insan olamayacağı üzere ülkü, tam, mutlak gerçek bir anne de yoktur. Winnicot “yeterince uygun anne” kavramından bahseder, elinden geleni yapan, bebeğinin gereksinimlerini karşılayan anne… Başlangıçta anne ve çocuk dış dünyadan farklı, ikili bir dünya içindedir. Baba, anne ve çocuk ortasında yaşanan neredeyse iç içe geçmiş bu yakınlıkta bir tampon vazifesi görür-görmelidir. (Babanın olmadığı yerde annenin dışındaki başkaları de tıpkı işlevde olabilir) Annenin de dayanağı ile baba da çocuğun ilgi alanına girer. Sonra yavaş yavaş açılan bu yoldan, başkalarına yönelir; kardeşlerine, büyüdükçe arkadaşlarına, okul arkadaşlarına, iş arkadaşlarına ve en sonunda eşine.
Bayanlar ve erkekler duygusal, fizikî, hormonal olarak farklı iki cinstir ve tahminen de bu farklılık dünyayı ilginçleştirir. Ayrıyeten iki başka cinsin anneleriyle kurdukları münasebet biçiminde de kendine has farklılıklar vardır. Kız çocuğu doğal olarak babalarından çok annelerine emsal. Ve kız çocukların anneden ayrılıp bağımsızlaşma süreci erkek kardeşinden biraz daha kuvvetli olabilir. Erkek çocuk kendine benzemeyen birinden ayrılıp, kendine benzeyen birine yaklaşır, babasına. Meğer kız çocuklarını annelerine yakınlaştıran güçlü bir çekim vardır. Onun, annesinin yörüngesinden ayrılıp dış dünyaya açılabilmesi için işi erkek kardeşinden daha zordur. Burada babanın misyonu (oğlunun olduğu gibi) kızının, anne yörüngesinden çıkıp, evvel babayı ve bu kanaldan dış dünyayı tanımasına yardım etmektir. Lakin burada yeniden değerli bir anne faktörü vardır ki o da babanın bu ikili bağlantıya yaklaşması, kendi isteği kadar annenin müsaade etmesiyle, o alanı babaya açmasıyla mümkündür. Bu nedenle, pek çok bayan için annesinden ayrılıp bağımsızlaşma süreci zordur.
Empati kurma konusunda bayanlar erkeklerden daha yeteneklidirler. İki tarafı keskin kılıç olan bu yetenek bazen engelleyici bir tesire sahiptir. Bayan annesinin dileğini bazen kendininkinden daha fazla önemseyebilir, farkında olmadan kendini onu rahatlatmaya, müdafaaya, memnun etmeye adayabilir. Ve nihayetinde bu davranışsal kalıbı öteki münasebetlerine de taşıyabilir.
Tekrar annenin, baba ve başkalarıyla olan münasebeti, hayat karşısındaki duruşu, aktifliği, sorun çözebilmesi bilhassa model olduğu için kız çocuğuna aktaracağı davranış kalıplarıdır ve onun bağımsızlaşmasında, etrafıyla, arkadaşlarıyla ve giderek yetişkin hayatında eşiyle bağlantılarını etkileyebilecektir.
Birebir cins olmanın getirdiği özdeşleşme dışında kültürel özelliklerin de tesiri ile anneler bazen kız çocuklarına daha fazla bağlanırlar. Aile içinde yaşanan sıkıntılar karşısında küçük yaştan itibaren kız çocuğunun annenin keder ortağı olduğu, olayların içine çokça çekildiği sıklıkla görülen bir durumdur. Ve küçük kız büyüyüp yeni bağlar kurmaya başlayınca “en yeterli arkadaşını” yani annesini yalnız bırakmaktan ötürü suçluluk duyar.
Annenin kendi ayrılık telaşlarını çocuğuna, sıklıkla da kızına aktarması, ona bağımsızlığı öğretmekte yetersiz kalması yetişkinlikte bayanın pek çok sorun yaşamasına sebep olabilmektedir.
Herkes hayatındaki en değerli kişi olan annesiyle memnun, bağımlı değil ancak güzel bağlara dayalı bir bağlantı kurmak ister, fakat gerçekte ülkü olana erişmek güç bazen olanaksızdır. Birçok vakit da çatışmalar şu andaki anneyle değil, geçmişteki anneyle yaşanır. Onları değiştirerek şu anda yaşanan problemlere tahlil bulunacağı zannedilir. Meğer yetişkin seviyesinde artık yapılması gereken geçmişteki alakaların dinamiğini ve bunun şu andaki tesirlerini, bağ kalıplarını anlamaya çalışarak bunları daha sağlıklı olanla değiştirmek, dönüştürmek olmalıdır. Yetişkin sorumluluğunda kişi artık eksik olduğunu gördüğü şey her neyse onu tamamlamanın yollarını bulmayı gayeler. Yanlışların ya da eksiklerin bıraktığı izlerin iyileşebilmesi için bağışlamak ve müşahede yapmak, kendi hayatı üzerinde kontrolü ele alacak davranışlar geliştirmek yoluna sarfiyat. İnsan bu evrede kitaplardan, sinemalardan, diğerlerinin tecrübelerinden, bilhassa yakın dostlarından alacağı takviyelerden bazen de profesyonellerden yardım alır.
Yetişkin bayan, içindeki küçük kız çocuğuna dair yetersizlikleri onarabilecek yaratıcı güçlerini, üreticiliğini, başkalarıyla olan yapan ilgilerini devreye sokarak tamiratını gerçekleştirebilir. Farkındalık kazanmak ve bu gücü devreye sokmak her vakit mümkündür. Bayan bu bilgilerini ve bilgeliğini kendi kızına ve etrafındaki başka bayanlara aktarıp model ve rehber olabilir.
Bir yanıt bırakın