Bugün 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü! Otizmli çocuklarımızın içlerindeki cevheri ortaya çıkarmak için otizmin erken teşhisi ve otizmli çocukların âlâ eğitim alması çok kıymetli. Bu nedenle otizmin aileler tarafından daha fazla tanınması, erken teşhis ve yeterli eğitim ile fark yaratma fırsatı olan çocukların çok uygun bir halde gözlemlenmesi gerekiyor.
Otizmli çocukların ayrıştırılmak değil, tüm çocuklarla bütünleşmesi için gelin birlikte otizm hakkında daha fazla bilgi sahibi olalım. Muharrirlerimiz ortasında bulunan Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç Dr. Mine Elagöz Yüksel Pudra.com için rehber niteliğinde bir yazı hazırladı.
otizm spektrum bozukluğunda erken teşhis ve tedavinin ehemmiyeti olmuştur. En uygun bildiğimiz çıkarımlardan biri tedavinin ne kadar erken başlarsa çocukta gidişatın o kadar uygun olduğudur. O denli ki otizmden şüphelenilen lakin kesin teşhis konmamış durumlarda dahi bu riskli çocuklar erken müdahalelere yönlendirilmektedir.
Bu belirtilere dikkat!
- Çocuğun göz temasının az olması
- İşaret etmemesi
- Konuşmasının gecikmesi
- İsmine reaksiyonunun az olması
- Oyuncaklarla manalarının dışında alışılagelmedik oynaması
- Daha evvelden edindiği hünerleri bırakması
- Tekrarlayıcı davranışlarının olması
Yalnızca otizm değil tüm psikiyatrik ve nörolojik rahatsızlıklar için durumu erken tespit etmek ve tedaviye başlamak değerlidir. Zira beyin plastisitesi yaş ne kadar erken ise o kadar fazladır. Beyin plastisitesi beynin değişebilme kapasitesidir. Beyin bunu nöron hücreleri ortası yeni kontaklar inşa ederek sağlar. Hasebiyle birebir eğitim erken yaşta uygulandığında daha fazla sonuç getirir. Bu nedenle erken yaklaşımlar çocuğun doğuştan getirdiği kapasitesini daha fazla kullanabilmesini sağlar.
Otizmli bireyler için “uygulamalı davranış analizi”
Otizm spektrum bozukluğunda erken tedavi ile kastedilen usullerden birincisi ABA programıdır. Açılımı Applied Behavioral Analysis olan bu program ülkemizde Uygulamalı Davranış Tahlili olarak isimlendirilmektedir.
Uygulamalı Davranış Tahlili eğitimi programı hem genel otizm belirtilerine yönelik hem çocuğa mahsus hedeflenen davranışların güzelleştirilmesine odaklıdır.
Uygulamalı Davranış Tahlili ile
- Bağlantı marifetleri, günlük ömür hünerleri, bilişsel, motor, davranışsal maharetler, oyun ve davranışları incelenip güzelleştirilmesi gaye alınır.
- Çocuğun istenmeyen davranışlarını tetikleyen ve arttıran ögeler da saptanır.
- Haftalık en az 30-40 saat uygulanması gerekir.
- Çocukların güçlü ve zayıf istikametleri tespit edilerek çocuğa mahsus bir eğitim ve davranış programı oluşturulması amaçlanır.
Vakit içinde farklı rahatsızlıklar da görülebilir
Otizm spektrum bozukluğu bulunan bir çocukta vakit içinde öbür rahatsızlıklar da görülme ihtimali bulunmaktadır.
Bunlardan en sıklıkla görülenleri
- Depresyon
- Dert bozukluğu
- Dikkat eksikliği
- Öğrenme sorunları
- Davranış sorunları
- Uyku sorunları
- Yeme sorunları
Erken teşhis konan çocuklarda takip ile bu rahatsızlıkların otizme eklenmesini en aza indirgemek, var ise tedavilerini yapmak amaçlanmaktadır. Yalnızca ruhsal değil kabızlık ya da epileptik nöbet üzere fizyolojik rahatsızlıklar da tablonun bir kesimi olabilmektedir.
Tedavisi multidisipliner yaklaşımla uygulanmalı
Çocukta istenmeyen davranışın nereden kaynaklandığını öngörebilmek kıymetlidir. Çocuğun yanlışsız programa yönlendirilmesi lakin bu durum yetersiz kalıyorsa bir medikal tedavi ile desteklenmesi gereksinimi olabilir.
Otizmi bulunan bir çocuğun ek duyusal hassasiyetleri varsa ergoterapi, lisan alanında gecikmesi varsa lisan konuşma terapisi de tedavinin bir kesimi olmaktadır.
Kimi yeme bozukluklarını ve sindirim meselelerini bir beslenme uzmanı ile desteklemek gerekebilmektedir.
Otizmin takibinde multidisipliner bir yaklaşımla tüm uzmanların birbirleri ile koordineli çalışması en uygun yaklaşımdır. Medikal tedaviler bilhassa dikkat eksikliği, dürtüsellik, davranış sorunları, depresyon, tasa bozukları üzere belirtilerde yararlı olabilmektedir.
Erken teşhis ebeveynler açısından da değerli
Erken teşhis ve tedavi yalnızca çocuğun kendisi için değil ebeveynleri için de değerlidir. Bir ebeveynin teşhis hakkında erken bilgi sahibi olması çocuğunu daha yeterli anlamasına, muhtemel davranış sıkıntılarını daha erken fark etmesine yol açmaktadır. Hasebiyle ebeveynlerin de psikoeğitiminin otizm tedavisinin bir kesimi olduğu unutulmamalıdır.
Şimdi kesin tedavisi bulunamadı
Otizm spektrum bozukluğunun kesin tedavisi şimdi mümkün olmamakla birlikte son vakitlerde daha ayrıntılı genetik testlerin yapılabiliyor olması hastalığa dair daha fazla bilgi tespit edilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte çocukların tesirli usullerle otizm spektrum bozukluğu teşhis kriterlerinin dışına çıkması yani otizm teşhisinden uzaklaşması mümkün olmaktadır. Tüm çalışmalar gösteriyor ki tedavi planları erken oluşturulduğunda, ağır uygulandığında ve aile de dahil edildiğinde daha tesirli oluyor.
Muharririmizin öteki yazısı için
Bu haberler ilginizi çekebilir:
Bir yanıt bırakın